Ο μακρύς δρόμος για τη μάθηση των Νομων του Νεύτωνα: Ενας διάλογος (Φαση 2)

Βασίλης Κόλλιας και Θανάσης Ντάβαρης

11 Δεκεμβριου

Του στελνω ένα μηνυμα για τη μάθηση στη Φυσική

[Βασιλης]:

Συχνά οταν διδάσκουμε Φυσική και θέλουμε να ενεργοποιήσουμε τους μαθητες μας τους φέρνουμε (αφου συνήθως δεν έχουν αντιληφθει τη διαλογική φυση της επιστημης -την ανάγκη του διαλογου και της κριτικής για να αναδυθει μια κοινά αποδεκτή θέση- ) σε μια διφορούμενη θεση:

Απο τη μια ο μαθητής κάνει μια αποκαλυψη ενος προσωπικου θέματος (πχ"πώς εγω προσλαμβάνω την ανωμαλία στην εξέλιξη του τάδε φαινομένου και την αφομοιώνω με μια φράση εξηγησης") κάτι που  φέρνει στο νου την αθωότητα του ανθρώπου που μας εμπιστευεται κάτι προσωπικο,

και απο την άλλη ο μαθητής ερμηνεύει την περίσταση στη βάση της αξιολογησης: ναι αλλά εσυ ο καθηγητής "ξερεις το σωστο" και αυτο το προσωπικο που φέρνω μπροστά σου θα κριθει (και ισως θα αποριφθει; εστω και έμμεσα;).
Αυτο συμβαίνει γιατι ειναι τετοια η "θεωρια για τη μάθηση" που έχουν οι μαθητές by default που θεωρουν ότι το διακυβευμα ειναι η απο μέρους τους αποστηθιση των σωστών απαντήσεων και η τυπική μάθηση των σωστών διαδικασιών (οποτε οι "διδακτικές κινήσεις" του εκπαιδευτικού  γίνονται αντιληπτές ως μια προσπάθεια για μια "πιο αποτελεσματικη" μεθοδολογια- ισως επειδή ειναι πιο ενδιαφέρουσα- με στοχο ομως τα παραπανω: καποια μορφή αποστήθισης και μάθησης διαδικαστικής γνώσης ) 

Αν έτσι έχουν τα πράγματα βρισκόμαστε μπλεγμένοι σε ένα κουβάρι

Οι μαθητές μας δεν αντιλαμβάνονται ότι το διακύβευμα είναι   η διαμόρφωση στο νου τους των κατάλληλων μηχανισμών ανάλυσης μιας περιστασης: μηχανισμων που δεν μπορουν να παρθούν απο μια συνταγη και να υλοποιηθουν εσωτερικά άμεσα και απλώς με τη δύναμη της συνειδητής μας βούλησης (όπως σε ένα αλγόριθμο) ούτε να ειδωθούν και να γινουν αντικειμενο μιμησης άμεσα, αλλά γενιώνται μέσα μας όταν υπάρχουν σταθερα οι κατάλληλες συνθήκες, χωρις ομως να μπορει να προβλεφθει με ακριβεια για τον καθενα μαθητη ο χρονος και ο τρόπος με τον οποίο θα λάβει χωρα η γέννηση αυτη.

Η μάθηση της Φυσικής ειναι μια "αγρια μάθηση" που φυτρώνει σαν το χορτάρι. Εμεις ως δασκαλοι έχουμε έλεγχο μέρους της κατάστασης. Ακομα και οι μαθητές συνειδητά έχουν έλεγχο μέρους της κατάστασης. Αν επιμήνουμε σταθερά (και εμεις και οι μαθητες) στις σωστες πρακτικές η μάθηση θα αρχισει να αναδυεται, σε αλλον πιο γρηγορα, σε άλλον πιο αργά. Αλλά ειναι δυσκολο σε μαθητές που δεν έχουν ξαναζησει αυτη τη διαδικασία να έχουν εμπιστοσύνη οτι αυτό θα συμβεί. Και βέβαια οι μαθητές έχουν άλλες, απλοικοτερες, θεωριες μάθησης που μπορει να τους οδηγουν σε λάθος στρατηγικές ή εκτιμήσεις της κατάστασης.

Αργότερα (μετα απο ολοκληρο το διάλογο) τον ρώτησα: Διαβασες τα παραπάνω; Σε βοήθησαν καθολου;

Θανάσης:  Το μελέτησα αλλά δεν με βοήθησε. Ένιωθα ότι δεν είναι ώρα για τέτοιες συζητήσεις. Εγώ είχα τον πόνο μου εκείνη την ώρα! Βρισκόμουν μπροστά σε τοίχους και βράχια.

12 Δεκεμβρίου

[Θανάσης] Μου στέλνει μηνυμα με τιτλο «Σπαζοκεφαλιών συνέχεια» όπου γράφει: Συνεχίζω την προσπάθεια. Νευριάζω, στενοχωριέμαι, χαίρομαι...

Το συνοδεύει με το  Δευτερη προσπάθεια. Μου ειχε πει ότι αυτή τη Δευτερη προσπάθεια θα την έκανε χωρις να διαβάσει καθολου τις δικες μου θεσεις.

Την ιδια μερα στελνω και εγώ την απάντησή μου

[Βασίλης]

ΕΤΣΙ!!!
ΜΑΧΗΤΙΚΟΤΗΤΑ!
(Κρατας σημειωσεις και για το πως νοιώθεις, που νομιζεις οτι παει το πραμα κλπ;)

Κατ αρχην δεν απαντησες στις δικές μου αποριες (ειναι αυτο που μου έλεγες ότι πρωτα θα προχωρησεις χωρις να διαβάσεις;)

Συνεχιζω παρατηρήσεις στο καινουργιο:

1. Ετσι οπως έχεις τις δυνάμεις στην αρχικη ζωγραφιά το σωμα θα πρέπει να τρυπησει το δαπεδο. Οπως σου ειπα στη Φυσική τα σωματα κάνουν μονο ο,τι καθοριζουν οι ζωγραφισμένες δυνάμεις. Αρα αφου το Βαρος ειναι μεγαλυτερο απο την κατακορυφη δυναμη απο το έδαφος αυτο σημαίνει οτι το σωμα θα επιταγχυνθει διαπερνόντας το έδαφος (αν ηταν απο λασπη δεν θα το διαπερνουσε;) Οταν τον ρώτησα μετα το τελος ολου αυτου του διαλόγου τι τον βοήθησε απο ολη αυτη την απάντηση είπε γι αυτο το σημείο: Θανάσης: Αυτό εδώ κράτησα γιατί θεώρησα ότι θα με βοηθήσει. Όλα τα άλλα τα άφησα γιατί πίστευα ότι δεν χωρούν στο μυαλό - καλάθι μου!

. Εσυ μπορει να λες: "μα θα τρυπησει το δάπεδο;!!!!!" Αλλα αυτο ειναι προβλημά σου. Αν βαλεις την καθετη δυναμη πιο μικρή θα τρυπήσει το δάπεδο. Αν την βάλεις πιο μεγαλη θα πρεπει να αρχισει να εκτοξευεται προς τα πάνω μονο του.
Δηλαδή οι δυνάμεις που ζωγραφιζεις ειναι και κάτι σαν "αρχικές κλωτσιές" που ντετερμινιστικά καθοριζουν τι θα συμβει. Το χαρτι που ζωγραφιζεις ειναι σαν ένα λογισμικο. Εσυ δινεις τις αρχικές "τιμες" (τις ζωγραφισμένες δυνάμεις) και η εικονα μετά εξελισεται όπως καθοριζει το λογισμικο (που στην περιπτωσή μας ειναι οι νομοι του Νευτωνα). Αυτη ειναι και η λογική του interactive Physics αλλά το ιδιο κάνουμε και εμεις με το χαρτι και το μολυβι και τη φαντασία

2. Λες οτι "η δυναμη που ασκειται απο το χερι μας πρέπει να ειναι μεγαλυτερη απο τη βαρυτητα αλλοιώς δεν έχουμε επιτάγχυνση". Δεν μπορω να σε καταλάβω. Η έλξη /τραβηγμα της γης (βαρος) πάει προς τα κάτω. Η δική σου δυναμη πάει στο πλαι. Ειναι σαν να προσθέτεις κιλά μήλα και κιλά τυρί. Δεν ειναι λιγο άσχετο; Δεν ξερω. Ισως εγω δεν καταλαβαίνω.

3. Ειναι εξαιρετικά σημαντικο το τι ζωγραφίζεις. Τη στιγμη που η μπάλα φτάνει στο κεκλιμένο επίπεδο, έχεις ενα μικρο μπλέ βέλος προς τα δεξιά. Ειναι αυτο δυναμη; Αν δεν ειναι άλλαξε χρωμα και πες τι ειναι (αλλοιώς θα μπερδευτεις). Αν ειναι τοτε με βάση το πως εμεις οι Φυσικοί χαράζουμε δυνάμεις θα πρέπει να ειναι δυναμη που ασκει ο αέρας ή δυναμη προς τα μπροστα απο το δάπεδο. Αλλά δεν  λες στο προβλημα οτι φυσάει προς τα μπρος!!! Αρα πώς βάζεις μια τέτοια δυναμη; Αν πάλι ειναι απο το δάπεδο, εμένα δεν μου ειναι διαισθητικά προφανές. Μαλλον πρεπει να μου το εξηγήσεις

4. Πολυ εξυπνο το οτι αλλάζεις κληση αργοτερα στο επιπεδο, Ειναι σημάδι οτι το παλευεις και σκέφτεσαι διαφορετικές περιπτώσεις. ΜΠΡΑΒΟ. ΕΤΣΙ ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ ΟΙ ΦΥΣΙΚΟΙ. Δεν μένουν απλως στο πρόβλημα. Οταν τον ρώτησα μετα το τελος ολου αυτου του διαλόγου τι τον βοήθησε απο ολη αυτη την απάντηση είπε γι αυτο το σημείο: Θανάσης:Αυτό το σημείο μου έδωσε μεγάλο θάρρος. Δεν ήταν ψεύτικα  λόγια παρηγοριάς πχ μπράβο σου για την προσπάθεια,  αλλά πραγματικός έπαινος για κάτι έξυπνο που έκανα.

5. Ωστόσο απο το σημειο που αρχιζει να ανεβαινει και μετα με μπερδευεις. α) δεν καταλαβαίνω τι ειναι το μπλε βελος που πάει προς τα πάνω παράλληλα στο κεκλημένο επιπεδο β) δεν καταλαβαίνω γιατι δεν ζωγραφιζεις την κάθετη στο κεκλιμένο επιπεδο δυναμη που έρχεται απο το δάπεδο και που εμποδίζει τη μπάλα απο το να διαπεράσει το δάπεδο!
Επαναλαμβάνω: στη φυσική ενα σώμα δεν περναει μεσα απο ένα άλλο ΟΧΙ επειδη "μα δεν γινονται αυτα τα πράγματα" αλλα γιατι το άλλο σώμα ασκει την κατάλληλη δυναμη ώστε να εμποδισει το αρχικο σώμα (μέσω επιδράσεων στην επιτάγχυνση του αρχικου σώματος, οχι μαγικά) να ακολουθησει μια τροχιά μέσα του
Σκέψου ακομα μια μεταλλική μπιλια απο το να την ρολάρεις μαλακά και να ακουμπήσει κάποιον (μικρή αρχική ταχύτητα) και μετα σταδιακά η ταχυτητα να ανεβαίνει όλο και πιο πολυ μέχρι που να ειναι σαν σφαίρα. Δεν θα φτάσει κάποιο σημείο που το δέρμα μας αδυνατεί να δώσει αρκετη δύναμη για να ακινητοποιήσει την μπιλια πρωτου να σκιστει το ίδιο και τελικά σκιζεται;